طرح فرش ایران آمیزه ای است از هنر، اعتقادات و فرهنگ ایرانی که طی قرون و اعصار شکل گرفته و به اوج خود رسیده و همیشه مورد توجه علاقه مندان به هنر و دوستداران فرش در سراسر دنیا واقع شده است.

یکی از ویژگی های بارز و منحصر به فرد طرح های فرش ایران، تنوع فراوان آن است. از دلایل این فراوانی در طرح و رنگ، می توان به پراکندگی جغرافیایی تولید فرش، تنوع فرهنگی و قومی، شیوه ی زندگی، نوع نگرش طراحان فرش به پدیده های گوناگون اجتماعی، تاریخی و مذهبی اشاره کرد و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که یکی از مسایلی که باعث شده به فرش ایران در دوره های مختلف تاریخ توجه شود و به سلیقه

های مختلف مردم را در بازارهای دنیا جوابگو باشد، گوناگونی و تنوعی است که به دست هنرمندان به وجود آمده است.

در تقسیم بندی که بر اساس طرح و نقش قالی ایران انجام گرفته، فرش ایران در نوزده دسته طبقه بندی و هر دسته نیز به چند شاخه ی کوچکتر تقسیم می شود. این دسته بندی عبارتند از:

 بناها و آثاراسلامی

 شاه عباسی

اسلیمی

افشان

اقتباسی

بندی

بتهای

درختی

ترکمن

شکارگاه

قابی

گل فرنگ 

گلدانی

محرمات

ماهی درهم 

محرابی

هندسی

 ایلیاتی

تلفیقی

هنرمند بافنده، طرح و نقش دلخواه خود را به

دوصورت بر روی تارها (چله ها) اجرا می کند:

الف- بدون نقشه: در این شیوه بافت که اغلب بافندگان ایلات و عشایر انجام می دهند، طرح های هندسی و شکسته و بدون خطوط منحنی بافته می شود. این طرح و نقش ها سینه به سینه منتقل

شده است.

در بیشتر موارد نیز بافنده با توجه به خواسته و نظر خود، وضعیت محیط زندگی و عوامل دیگر، تغییراتی را در طرح و نقشِ بافته ی خود ایجاد می کند. در این شیوه ی بافت، احتمال وجود اختلاف در قسمت های مختلف فرش مانند تفاوت در ابعاد لچک ها و یا عدم تقارن دو نیمه فرش و … وجود دارد که البته نمی توان آن ها را عیب این دسته از  فرش ها دانست.

ب- بافت فرش از روی نقشه: طراح فرش با توجه به خلاقیت خود، نیاز بازار و یا سفارش مشتری به اجرای طرح مورد نظر، بر روی کاغذ نقشه، اقدام می کند.

از مزایای این شیوه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف) تولید فرش هایی با طرح های منحنی و گردان.

ب) تولید فرش بر اساس اندازه و ابعاد مورد نظر.

ج) تولید نقشه هایی با طرح ها و رنگ های متنوع.

د) رفع اشکالات احتمالی در طرح و رنگ نقشه، قبل از بافت فرش.

لازم به ذکر است در این شیوه، بافت اشتباه طرح و نقش، به حداقل خواهد رسید.