نقشه در فرش
طرح فرش ایران آمیزه ای است از هنر، اعتقادات و فرهنگ ایرانی که طی قرون و اعصار شکل گرفته و به اوج خود رسیده و همیشه مورد توجه علاقه مندان به هنر و دوستداران فرش در سراسر دنیا واقع شده است.
یکی از ویژگی های بارز و منحصر به فرد طرح های فرش ایران، تنوع فراوان آن است. از دلایل این فراوانی در طرح و رنگ، می توان به پراکندگی جغرافیایی تولید فرش، تنوع فرهنگی و قومی، شیوه ی زندگی، نوع نگرش طراحان فرش به پدیده های گوناگون اجتماعی، تاریخی و مذهبی اشاره کرد و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که یکی از مسایلی که باعث شده به فرش ایران در دوره های مختلف تاریخ توجه شود و به سلیقه
های مختلف مردم را در بازارهای دنیا جوابگو باشد، گوناگونی و تنوعی است که به دست هنرمندان به وجود آمده است.
در تقسیم بندی که بر اساس طرح و نقش قالی ایران انجام گرفته، فرش ایران در نوزده دسته طبقه بندی و هر دسته نیز به چند شاخه ی کوچکتر تقسیم می شود. این دسته بندی عبارتند از:
بناها و آثاراسلامی
شاه عباسی
اسلیمی
افشان
اقتباسی
بندی
بتهای
درختی
ترکمن
شکارگاه
قابی
گل فرنگ
گلدانی
محرمات
ماهی درهم
محرابی
هندسی
ایلیاتی
تلفیقی
هنرمند بافنده، طرح و نقش دلخواه خود را به
دوصورت بر روی تارها (چله ها) اجرا می کند:
الف- بدون نقشه: در این شیوه بافت که اغلب بافندگان ایلات و عشایر انجام می دهند، طرح های هندسی و شکسته و بدون خطوط منحنی بافته می شود. این طرح و نقش ها سینه به سینه منتقل
شده است.
در بیشتر موارد نیز بافنده با توجه به خواسته و نظر خود، وضعیت محیط زندگی و عوامل دیگر، تغییراتی را در طرح و نقشِ بافته ی خود ایجاد می کند. در این شیوه ی بافت، احتمال وجود اختلاف در قسمت های مختلف فرش مانند تفاوت در ابعاد لچک ها و یا عدم تقارن دو نیمه فرش و … وجود دارد که البته نمی توان آن ها را عیب این دسته از فرش ها دانست.
ب- بافت فرش از روی نقشه: طراح فرش با توجه به خلاقیت خود، نیاز بازار و یا سفارش مشتری به اجرای طرح مورد نظر، بر روی کاغذ نقشه، اقدام می کند.
از مزایای این شیوه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) تولید فرش هایی با طرح های منحنی و گردان.
ب) تولید فرش بر اساس اندازه و ابعاد مورد نظر.
ج) تولید نقشه هایی با طرح ها و رنگ های متنوع.
د) رفع اشکالات احتمالی در طرح و رنگ نقشه، قبل از بافت فرش.
لازم به ذکر است در این شیوه، بافت اشتباه طرح و نقش، به حداقل خواهد رسید.
